Chứng thích kiểm soát

Khi người chăm sóc [cho trẻ những năm đầu đời] không đáng tin cậy, trẻ sẽ có cảm giác bị bội tín sâu sắc. Thế giới [bên ngoài] dường như là một nơi chốn đầy nguy hiểm, thù địch, và bất trắc. Thế nên, trẻ phải luôn đề phòng cảnh giác và kiểm soát. Nó tin rằng, “Nếu ta kiểm soát mọi thứ, thì không ai có thể làm ta bất ngờ và hãm hại ta.”

[Và thế là] thói quen thích kiểm soát xuất hiện: kiểm soát trở thành nghiện ngập. Một thân chủ của tôi có quá nhiều nỗi sợ mất kiểm soát đến mức mà anh ta làm việc tới 100 giờ một tuần. Anh ta không thể giao phó cho ai việc gì bởi vì anh ta không tin tưởng người khác, Anh ta tìm đến tôi khi mà bệnh viêm loét đại tràng trầm trọng đến mức phải nhập viện.

Một thân chủ khác của tôi đã bị hoảng loạn, quẫn trí khi chồng cô ta đệ đơn ly hôn ra tòa. Anh ta than vãn rằng cho dù anh ta có cố gắng làm gì cho cô ta, thì nó cũng không bao giờ được coi là ổn. Cô ta luôn “sửa lại” những gì anh ta đã làm. Nói cách khác, cô ta sẽ không cảm thấy thoải mái trừ khi cô ta kiểm soát được tất cả mọi thứ.

Chứng thích kiểm soát gây ra căng thẳng trong các mối quan hệ. Bạn sẽ chẳng thể nào gần gũi, gắn bó với ai đó khi người ta không tin tưởng bạn. Một mối quan hệ gần gũi, gắn bó đòi hòi cả hai phải chấp nhận con người của nhau.

Rối loạn lòng tin cũng sinh ra những thái độ cực đoan. Người ta có thể từ bỏ mọi sự kiểm soát và tin tưởng người khác một cách đầy hồn nhiên, ngây thơ, bám chặt lấy người kia và dành quá nhiều tình cảm cho họ. Hoặc người ta sẽ thu mình trong ốc đảo đơn độc, dựng lên những tường cao hào sâu, để không ai có thể bước vào.

Như chuyên gia về nghiện ngập Patrick Carnes đã chỉ ra, những người chưa biết cách tin cậy thường không phân biệt được đâu là ranh giới [tình cảm quá] mãnh liệt với thân thiết, quá quan tâm với chăm sóc, quá kiểm soát với an toàn.

Nhiệm vụ số một của trẻ trong giai đoạn đầu đời là xây dựng được lòng tin cậy [vào con người và cuộc sống]. Chúng ta cần phải biết rằng người khác (cha mẹ, thế giới bên ngoài) là an toàn và đáng tin cậy. Lòng tin cậy này là một cảm xúc tổng hòa sâu sắc. Nếu chúng ta có thể tin tưởng cuộc sống, thì chúng ta mới có thể biết cách tin vào chính mình. Tự tin có nghĩa là bạn tin tưởng vào năng lực, nhận thức, diễn giải, cảm xúc của mình.

Trẻ em học cách tin tưởng từ sự đáng tin cậy của người chăm sóc, đưa nôi mình. Nếu cha mẹ là những người ôn tồn, điềm tĩnh, không xốc nổi, đồng bóng, nếu cha mẹ tin tưởng vào chính mình, thì trẻ sẽ tin tưởng họ và học cách tin tưởng mình.

John Bradshaw, Homecoming
Đỗ Hoàng Tùng dịch