Đêm tối của linh hồn

Tất cả chúng ta đều có thể là người được khải thị, và đều có trí tuệ tối hậu (chân lý), nếu ánh sáng chói lòa tỏa ra từ ý thức cái tôi không làm lu mờ nó. ... Chính tôi đã từng quan sát thấy trong những trạng thái vô cùng mệt mỏi, khi thể chất tôi thực sự kiệt quệ đến mức nguy ngập, thì đột nhiên tôi được khải thị trí tuệ tối hậu (chân lý).

We could all be mediums, and all have absolute knowledge, if the bright light of our ego consciousness would not dim it. ... I have myself observed that in states of extreme fatigue, when I am really dangerously physically exhausted, I suddenly get absolute knowledge. 

Maria-Louise von Franz 

"Đêm tối của linh hồn đến ngay trước khi người ta được khải thị. Khi tất cả đã mất, và mọi thứ dường như đều tăm tối, thì cuộc đời lại mở sang trang mới và đó là tất cả những gì người ta cần." 

“The dark night of the soul comes just before revelation. When everything is lost, and all seems darkness, then comes the new life and all that is needed.”

Joseph Campbell, “A Joseph Campbell Companion: Reflections on the Art of Living" 

* * * 

Thuật ngữ "đêm tối của linh hồn" là tên một bài thơ và bài bình luận của thánh Gioan Thánh Giá (Saint John of the Cross), nhà thơ Tây Ban Nha thế kỷ 16, nhà thần bí Thiên Chúa giáo. Bài thơ này thuật lại cuộc hành trình của linh hồn từ ngôi nhà thể xác tới sự hợp nhất với Thượng đế. Hành trình này được gọi là "đêm tối", bởi vì bóng tối tượng trưng cho sự gian khó mà linh hồn phải trải qua khi tách biệt khỏi thế giới và vươn tới ánh sáng hợp nhất với Đấng tạo hóa. Nội dung chính của bài thơ là về những kinh nghiệm đau thương mà người ta phải chịu đựng khi họ mong muốn vươn tới sự trưởng thành tâm linh và hợp nhất với Thượng đế. Bài thơ được chia ra làm hai khúc để phản ánh hai giai đoạn của đêm tối. Giai đoạn đầu là để thanh tẩy các giác quan. Giai đoạn sau, căng thẳng hơn, là để thanh tẩy tinh thần. Bài thơ nói về mười thang bậc đi tới tình yêu huyền nhiệm (hợp nhất với chúa Jesus), từng được thánh Thomas Aquinas miêu tả, cũng như Aristotle đề cập một phần. Bài thơ được viết vào khoảng năm 1578 - 1579, khi thánh Gioan bị những tu sĩ dòng Cát Minh (Cammelite) giam cầm, bởi họ phản đối kêu gọi cải cách của ông.

* * *

"Đêm tối của linh hồn" chính là cách nói đầy biểu tượng cho thời kỳ "khủng hoảng tâm linh". Về bản chất, nó chính là "cơn khóc than vật vã của cái tôi" nhỏ bé khi bị định mệnh "giáng đòn". Trên hành trình tiến hóa tâm linh, ai rồi cũng phải kinh qua khúc đoạn trường ấy. Rải rác trong văn chương tâm linh tôn giáo mọi thời đại đều có ghi lại hiện tượng này. Ta có thể điểm qua một số tác phẩm kinh điển để thấy nét đồng dị.

Trong Chí Tôn Ca (Bhagavad Gita), trước cảnh "huynh đệ tương tàn", Ajuna cảm thấy hết sức chán chường, suy sụp, thì chàng được thần Krishna, trong vai người đánh xe ngựa giảng giải cho tri thức tối hậu về sự bất tử của linh hồn...

Gióp hoảng sợ khi Thượng đế cho ông thoáng nhìn thấy địa ngục - Tranh William Blake 

Trong Sách Gióp (Book of Job), trước cảnh mất mát người thân, lại bị bệnh tật hành hạ khổ sở, Gióp mới được Thiên Chúa khải thị cho ông biết sức mạnh quyền uy của Ngài.... 

Trong Lời bộc bach (Confession), vào những năm cuối đời, Lev Tolstoy, đại văn hào nước Nga cảm thấy hoài nghi tất cả... Ông kết luận rằng cuộc đời hết sức vô nghĩa, không ít lần ông từ nghĩ tới cái chết... 

Trong Sức mạnh hiện tiền phi thời gian (The power of Now), Eckhart Tolle, bậc thầy tâm linh nổi tiếng hiện nay có miêu tả lại đêm trước khi giác ngộ, ông cảm thấy trong lòng hết sức trỗng rỗng, và đầy bức bối đến mức ông muốn tự tử...

* * *

Trước đêm tối, cái tôi độc tài kiêu căng tự mãn bao nhiêu, thì sau đêm tối, nó như quả bóng bị xẹp hơi, thu mình về bé nhỏ, khiêm tốn bấy nhiêu. Bởi tới khi đó nó biết mảnh đất mà nó toàn trị (tức ý thức) hóa ra chỉ là một ốc đảo trước một đại dương mênh mông bao la (tức vô thức) và Tự ngã (được biểu hiện ra thành Thượng đế toàn năng toàn tri) mới thực sự là chủ nhân ông đích thực.